Szacuje się, że w latach 1935-1945 okupanci z III Rzeszy Niemieckiej i ZSRR wywieźli z Polski dzieła sztuki o rynkowej wartości 30 mld dolarów.
Ile Polska straciła dzieł sztuki?
Tak naprawdę trudno dokładnie określić skalę grabieży, ponieważ nie wszystkie zbiory sztuki były odpowiednio udokumentowane. Niemniej już pierwsze powojenne szacunki mówiły, że tylko sami Niemcy wywieźli z terenów II Rzeczpospolitej m.in. około 11 tysięcy obrazów polskich malarzy, następne 2,8 tys. obrazów znanych europejskich szkół malarskich, 15 mln książek z różnych okresów historycznych, 1,4 tys. wartościowych rzeźb czy 300 tysięcy grafik. Ogólnie mówi się o skradzionych lub zniszczonych przez Niemców 516 tysiącach pojedynczych dzieł sztuki, których wartość w 2001 roku szacowano na 11,14 mld dolarów. Według prof. Jana Pruszyńskiego razem z tym, co Rosjanie zszabrowali w Polsce w latach 1939–1945, rynkowa wartość utraconych dzieł sztuki wynosi 30 mld dolarów.
Do tej pory większość formalnych wniosków o zwrot zaginionych dzieł sztuki kończy się pozytywnym rozpatrzeniem, niemniej trudniej już o dokładną rachubę obiektów wywiezionych do ZSRR. Nie zapominajmy także, że wiele wartościowych dzieł sztuki uległo zniszczeniu w trakcie wojennej zawieruchy i tak naprawdę już nigdy ich nie zobaczymy.
I właśnie tym zaginionym obiektom od 10 lat poświęcony jest projekt Muzeum Utracone. Akcji przyświeca myśl zgodnie, z którą "Rozpowszechnienie wizerunku utraconego dzieła sztuki jest pierwszym krokiem do jego odzyskania". Dlatego co roku od 10 lat powstaje wyjątkowy film, który zabiera widzów w wycieczkę po krainie utraconych dzieł sztuki, które kiedyś należały do polskich zbiorów. W tym roku pokazy odbędą się czterech miastach: Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Toruniu.
"Pamięć jest kluczem". Jak odzyskać to, co zostało utracone?
Już 18 maja w czasie ogólnopolskiej Nocy Muzeów na widzów czeka nowa odsłona tego wyjątkowego projektu. Film "Pamięć jest kluczem" będzie niósł w sobie nieco więcej adrenaliny, ale i też będzie nieco bardziej artystyczny niż animacje, które można było zobaczyć w poprzednich latach.
Jak główny bohater odnajdzie klucz do swojej pamięci i odzyska swoją tożsamość? Tego dowiemy się w trakcie niekonwencjonalnej, pełnej niedomówień i zagadek podróży w krainie pamięci, przez którą w rytm elektronicznej muzyki, wiodą widza jak drogowskazy wizje dzieł sztuki - obrazów, rysunków i rzeźb. Polskich dzieł - utraconych w wyniku II wojny światowej.
10. rocznica działalności projektu to także ważna okazja by pokazać, które dzieła Polska utraciła, które udało się odzyskać, i których jeszcze trzeba poszukać.
Jak powstają filmy Muzeum Utraconego?
W Muzeum Utraconym za eksponaty służą fotografie i archiwalia, dzięki którym najlepsi polscy artyści zaangażowani do współpracy, mogą się przekonać, jak wyglądały zaginione oryginały dzieł sztuki. Te kopie można znaleźć w Katalogu Strat Wojennych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Katalog ten obejmuje obecnie 65 000 dzieł, ale z roku na rok rośnie.
Dzięki mozolnej pracy wielu osób od 2009 roku powstają nowe i wyjątkowe animacje opowiadające historie dzieł, których być może już nigdy nie zobaczymy w oryginale. Co roku powstaje nowy film o odmiennej tematyce i ze zmienioną szatą graficzną. Co roku to nowa podróż w nowe i fascynujące miejsca na mapie historii sztuki.
Muzeum Utracone. Kiedy i gdzie można zobaczyć "Pamięć jest kluczem"?
W tym roku pokaz filmu Muzeum Utraconego odbędzie się w sześciu miastach w Polsce. Jako pierwsi będą mogli go zobaczyć mieszkańcy Krakowa. 17 maja w piątek projekcja zacznie się o 22.00 w Teatrze Juliusza Słowackiego.
18 maja w sobotę projekcja odbędzie się w pozostałych miastach. W Warszawie należy udać się do Łazienek Królewskich, seans zacznie się o 21.00. O tej samej godzinie film zacznie się w Poznaniu w Bramie Poznania. Nieco później, bo 21.30 "Pamięć jest kluczem" będzie można zobaczyć w Toruniu (Muzeum Okręgowe).
Gdzie jeszcze można zwiedzić Muzeum Utracone?
Co roku film jeszcze przed Nocą Muzeów wędruje do wszystkich muzeów i obiektów kultury w Polsce, co daje łącznie ponad 1000 różnych miejsc. W lokalnych ośrodkach organizowane są mniejsze pokazy tego filmu. Według danych samego Ministerstwa Kultury, które także jest w projekt czynnie zaangażowane, tylko podczas samej Nocy Muzeów film ogląda ponad 350 tys. osób w małych i średnich miejscowościach, a także oraz na pokazach głównych. Ale nie martwcie się, nie tylko tam można film obejrzeć. Co roku ma też swoją premierę na stronie www projektu Muzeum Utracone.
'Pamięć jest kluczem' Muzeum Utracone /
