W wielu domach śpiewanie kolęd jest jednym z podstawowych zwyczajów obchodzonych świąt Bożego Narodzenia. W kościołach kolędy śpiewane są od pasterki do święta Chrztu Pańskiego (pierwsza niedziela po 6 stycznia). W polskiej tradycji śpiewanie kolęd dopuszczone jest do 2 lutego, kiedy wypada Święto Ofiarowania Pańskiego. Według chrześcijańskich podań autorem pierwszej kolędy był św. Franciszek z Asyżu.
Teksty polskich kolęd: "Bóg się rodzi", "Oj maluśki" i "Pójdźmy wszyscy do stajenki"
"Bóg się rodzi" to kolęda napisana przez Franciszka Karpińskiego pod koniec XVII wieku. Po raz pierwszy zaśpiewana została w Białymstoku w Starym Kościele Farnym w 1792 roku. Aktualna melodia stworzona została przez Karola Kurpińskiego na podstawie poloneza koronacyjnego z XVI wieku.
"Bóg się rodzi" - tekst:
Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje, Ma granice Nieskończony:
Wzgardzony okryty chwałą, Śmiertelny Król nad wiekami,
A Słowo ciałem się stało, i mieszkało między nami.
Cóż masz, niebo nad ziemiany? Bóg porzucił szczęście swoje,
Wszedł między lud ukochany, Dzieląc z nim trudy i znoje,
Niemało cierpiał, niemało, Żeśmy byli winni sarni,
A Słowo ciałem się stało, i mieszkało między nami.
W nędznej szopie urodzony, Żłób Mu za kolebkę dano!
Cóż jest, czym był otoczony? Bydło, pasterze i siano.
Ubodzy, was to spotkało, Witać Go przed bogaczami,
A Słowo ciałem się stało, i mieszkało między nami.
Potem i króle widziani, Cisną się między prostotą,
Niosąc dary Panu w dani: Mirrę, kadzidło i złoto.
Bóstwo to razem zmieszało, Z wieśniaczymi ofiarami,
A Słowo ciałem się stało, i mieszkało między nami.
Pięknym polskim utworem jest także kolęda "Oj maluśki, maluśki". Duża liczba wariantów tekstu sprawia, że trudno ustalić kim jest autor oryginalnego tekstu kolędy. Piosenka ta pojawia się już w XVIII-wiecznych rękopisach franciszkanek z Krakowa.
"Oj maluśki, maluśki" - tekst:
1. Oj, maluśki, maluśki, maluśki Jako rękawicka
Alboli tez jakoby, jakoby Kawałecek smycka.
2. Cy nie lepiej Tobie by, Tobie by siedzieć było w niebie,
wsak Twój Tatuś kochany, kochany nie wyganiał Ciebie.
3. Tam ci zawsze słuzyły, słuzyły prześliczne janioły,
a tu lezys sam j eden, sam jeden jako palec goły
4. Tam wciornaska wygoda, wygoda, a tu bieda wsędzie,
ta Ci teraz dokuca, dokuca, ta i potem będzie.
5. Tam kukiołki jadałeś, jadałeś z carnuską i miodem,
tu się tylko zasilać, zasilać musis samym głodem.
6. Tam se w niebie spijałeś, spijałeś słodkie małmazyje,
a tu się Twa gębusia, gębusia gorzkich łez napije.
7. Hej, co się więc takiego, takiego Tobie, Panie, stało,
zeć się na ten kiepski świat, kiepski świat przychodzić zachciało.
8. Cóż Ci oddam panie, mój Panie, Chyba me piosnecki,
Albo też te moje, te moje lipowe skrzypecki.
"Pójdźmy wszyscy do stajenki" to kolęda wywodząca się najprawdopodobniej z XVIII wieku. Melodia do tego utworu została skomponowana dopiero w XIX wieku. Marszowy charakter kolędy sprawia, że zaliczana jest do pojawiających się w tym czasie kolęd patriotycznych.
"Pójdźmy wszyscy do stajenki" - tekst:
1. Pójdźmy wszyscy do stajenki, do Jezusa i Panienki!
Powitajmy maleńkiego i Maryję, Matkę Jego. x2
2. Witaj, Jezu ukochany, od Patryarchów czekany.
Od Proroków ogłoszony, od narodów upragniony. x2
3. Witaj, Dziecineczko w żłobie, wyznajemy Boga w Tobie.
Coś się narodził tej nocy, byś nas wyrwał z czarta mocy. x2
4. Witaj, Jezu nam zjawiony; witaj, dwakroć narodzony,
Raz z Ojca przed wieków wiekiem, a teraz z Matki człowiekiem. x2
5. Któż to słyszał takie dziwy? Tyś człowiek i Bóg prawdziwy,
Ty łączysz w Boskiej Osobie dwie natury różne sobie. x2
6. O szczęśliwi pastuszkowie, któż radość waszą wypowie!
Czego Ojcowie żądali, wyście pierwsi oglądali. x2
7. O Jezu, nasze kochanie, czemu nad niebios mieszkanie
przekładasz nędzę, ubóstwo, i wyniszczasz swoje Bóstwo? x2
8. Miłości to Twojej dzieło z miłości początek wzięło.
Byś nas zrównał z Aniołami, poniżasz się między nami. x2
9. Spraw to, Jezu, Boskie Dziecię. niech Cię kochamy nad życie;
niech miłością odwdzięczamy miłość, której doznawamy. x2
10. Święta Panno, Twa przyczyna niech nam wyjedna u Syna,
by to Jego narodzenie zapewniło nam zbawienie. x2
