Akademia Szwedzka po upływie 50 lat odtajnia swoje archiwa, dzięki czemu na początku 2017 roku dowiedzieliśmy się, że Witold Gombrowicz już w 1966 roku znajdował się na liście kandydatów do Literackiej Nagrody Nobla. Wyróżnienie otrzymało wtedy dwoje pisarzy: Szmuel Josef Agnon za "głęboko oryginalną sztukę prozatorską, przenikniętą żydowskimi motywami ludowymi" i Nelly Sachs za "wybitne utwory liryczne i dramatyczne, analizujące los narodu żydowskiego".
Gombrowicz miał szansę na Nobla trzy razy
W 1966 roku kandydaturę Gombrowicza po raz pierwszy zgłosił specjalista w zakresie języków słowiańskich na Uniwersytecie w Goeteborgu, Gunnar Jacobsson. Wtedy też na długiej liście kandydatów znalazły się 72 nazwiska.
Długa lista nominowanych do Literackiego Nobla w '66 svenskaakademien.se
Autor "Ferdydurke" nie był na niej jedynym Polakiem - znalazł się tam też wtedy Jarosław Iwaszkiewicz, i to już po raz drugi. W 1965 roku także Maria Dąbrowska znalazła się na tej liście już po raz piąty i ostatni. Literatka zmarła w maju tego samego roku.
Gombrowicz nominowany do Literackiej Nagrody Nobla był także w 1968 roku, Komitet Noblowski rozważał wtedy również przyznanie nagrody Zbigniewowi Herbertowi. Dowody na to znalazł w dokumentach SB i MSW Rafał Sierchuła, historyk poznańskiego IPN, a o czym pisała jeszcze w 2009 roku m.in. Interia. W materiałach znajdowała się notatka tajnego współpracownika, który referował słowa działającego w związku Literatów Polskich Jarosława Iwaszkiewicza. Pisarz zdradził zaufanym kolegom, że Komitet Noblowski rozpatruje kandydatury właśnie Gombrowicza i Herberta. Autor "Pornografii" jednak ostatecznie przegrał głosowanie w sprawie nagrody z Japończykiem Yasunarim Kawabatą jednym głosem.
Żona Witolda Gombrowicza, Rita, już w 2007 roku w wywiadzie dla "Dziennika" zdradziła, że jej mąż miał dostać literackiego Nobla w listopadzie 1969 roku. Niestety pisarz zmarł w lipcu i nagrodę przyznano wtedy Samuelowi Beckettowi. Jej słowa potwierdziły się w chwili odtajnienia archiwów za '69, do których wgląd można znaleźć znaleźć na stronie Akademii Szwedzkiej.
Lista nominowanych do Literackiej Nagrody Nobla w 1969 roku www.svenskaakademien.se
W 1969 roku Gombrowicza zgłosił Jan Kott, który wykładał wtedy na Yale University. Rozpatrywano także kandydaturę Jerzego Andrzejewskiego, autora słynnego "Popiołu i diamentu". Dotychczas literacką Nagrodę Nobla otrzymało pięcioro Polaków: Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz , Wisława Szymborska i Olga Tokarczuk.
