Peter Paul Rubens: obrazy, które przyniosły mu sławę i majątek

Barokowy malarz, Peter Paul Rubens, obrazy malował w dużej mierze na zamówienie. Prócz talentu i szczęścia, dysponował też zdolnościami dyplomatycznymi i urokiem osobistym, co sprawiało, iż w życiu towarzyszyło mu powodzenie (również finansowe). To zaś przekładało się na przedstawiany w jego sztuce świat: barwny i radosny. Oto największe dzieła Rubensa.

Obrazy Rubensa: gdzie powstawały?

Niemal wszystkie obrazy Rubensa znajdują się obecnie w kolekcjach największych muzeów świata. Ten niezwykle utalentowany flamandzki artysta epoki baroku dysponował w Antwerpii ogromną pracownią, stworzoną na wzór włoskich renesansowych warsztatów. Rubens był nad wyraz pracowity, a przez jego pracownię przewinęło się wielu znanych malarzy (wśród utalentowanych uczniów artysty wymienia się m.in. Antoona van Dycka i Jana Brueghela młodszego), to oni pomagali artyście w pracach nad jego obrazami. A ich liczba jest imponująca. Spod ręki Rubensa wyszło ponad 2000 obrazów, jest też autorem blisko 4000 rysunków. Tworzył głównie obrazy religijne oraz przedstawienia scen mitologicznych. Był jednak także cenionym portrecistą oraz pejzażystą. Szczególnie często na jego obrazach pojawiają się akty kobiece, a kanony kobiecego piękna, jakim hołdował artysta, zyskały miano ''rubensowskich kształtów''.

''Trzy Gracje'' – Rubens

Wielkoformatowy obraz ''Trzy Gracje'' Rubens namalował u schyłku życia. Obraz, który powstawał przez kilkanaście miesięcy, jest jednym z najbardziej znanych i charakterystycznych dla artysty dzieł. Jest wyrazem zainteresowania malarza mitologią, jednak nawiązuje nie tylko do antycznego tematu, ale i do sztuki renesansu, gdyż wyraźnie inspirowany jest obrazem Rafaela. Przedstawia trzy tańczące Gracje (postacie mitologiczne), trzy siostry, towarzyszki bogini miłości. Kobiety znajdują się na pierwszym planie i są niemal zupełnie nagie: każda z nich okrywa się co prawda fragmentem przezroczystego szala, jednak niczego on nie zasłania i stanowi raczej element łączący wszystkie trzy postaci. Po lewej stronie, bokiem do widza, stoi Aglaia, zwracając głowę w stronę znajdującej się w centrum obrazu Eufrozyne. Prawą ręką podtrzymuje szal, lewą opiera na ramieniu siostry, na którą patrzy z czułością, rozchylając usta w delikatnym uśmiechu. Eufrozyne stoi tyłem do widza, głowę zwracając w lewą stronę, ukazując w ten sposób swój profil. Lewą dłonią ściska Aglaię za ramię, prawe przedramię kładąc swobodnie na barku trzeciej z sióstr. Stojąca bokiem po prawej stronie obrazu Talia, swą sylwetkę zwraca tak, że widoczne jest całe jej ciało. Lewą rękę unosi do swojego barku, zaś prawą obejmuje w pasie Eufrozyne. Kobiety stoją w kontrapoście, a ich gęste, lśniące włosy w różnych odcieniach blondu, są częściowo upięte i poprzeplatane perłami. Ciała kobiet są miękkie, dość obfite, krągłe, emanują zmysłowością i czułością, delikatnie falują, a płynność ruchów zdających się tańczyć postaci, koresponduje z wijącymi się nad nimi tkaninami, girlandą z róż u góry obrazu oraz umiejscowioną po prawej fontanną, symbolizującą róg obfitości.

Peter Paul Rubens. Trzy Gracje, 1637-1638 The Prado in Google Earth / Wikimedia commons

Co ciekawe, kilkanaście lat wcześniej Rubens narysował czerwoną sangwiną szkic przedstawiający ''Trzy Gracje'', który obecnie znajduje się w Palazzo Pitti we Florencji. Nie był to jednak, jak mogłoby się wydawać, rysunek przygotowawczy do obrazu pod tym samym tytułem, a szkic do reliefu umieszczonego na wazonie z kości słoniowej. W tym wypadku inne jest usytuowanie kobiecych postaci: dwie siostry po lewej stronie ukazane są frontalnie, zwracając ku sobie twarze, trzecia, stojąca po prawej stronie, odwrócona jest do widza tyłem.

''Sąd Parysa'': obraz namalowany kilkukrotnie

Jedną z najchętniej przedstawianych przez artystów scen mitologicznych jest ''Sąd Parysa''. Obraz, a właściwie obrazy Rubensa, podejmujące ten temat, są chyba najbardziej znanymi przedstawieniami tej jednej z najpopularniejszych scen mitycznych. Artysta ilustrował tę scenę kilkukrotnie w swej karierze, pierwsze dzieło o tej tematyce powstało w latach 1596-1599 i znajduje się w National Gallery w Londynie, kolejna wersja datowana jest na 1605 rok, a rok później powstał na jej podstawie miedzioryt. Niemniej najbardziej popularne są wersje powstałe w ostatnich latach twórczości Rubensa. Przedstawienie trzech bogiń, Hery, Ateny i Afrodyty, przed Parysem, było dla artysty okazją do ukazania kobiecego aktu. We wszystkich wersjach ''Sądu Parysa'', obrazuje Rubens nagie boginie w różnych, niemal tanecznych pozach, co pozwala mu na zaprezentowanie piękna kobiecego ciała z każdej strony. Ostatnia, namalowana w 1639 roku wersja, przywodzi na myśl ''Trzy Gracje''. Nagie boginie prezentują swe wdzięki przed mającym dokonać wyboru Parysem, a scena pozbawiona jest statyczności. Kobiece ciała są miękkie, pełne krągłości, charakterystycznych dla tzw. rubensowskich kształtów. Artysta w typowy dla siebie sposób operuje również światłem i barwą.

Zobacz też: Sztuka średniowiecza. Najważniejsze cechy, przedstawiciele i przykłady

''Zdjęcie z krzyża'' Rubensa

Niemal równie często, jak sceny z mitologii, malował Rubens obrazy o tematyce religijnej, np. ''Zdjęcie z krzyża''. Rubens i do tego tematu podchodził kilkukrotnie, a do najbardziej znanych jego przedstawień należy tryptyk ołtarzowy powstały w latach 1611-1614, znajdujący się w Katedrze Najświętszej Marii Panny w Antwerpii oraz obraz z 1618 roku, powstały jako ołtarz do kościoła kapucynów w Lirre niedaleko Antwerpii, obecnie znajdujący się w Ermitażu w Sankt Petersburgu. Na skrzydłach bocznych tryptyku przedstawił Rubens sceny z dzieciństwa Jezusa, natomiast panel centralny ukazuje moment zdjęcia ciała z krzyża. Najjaśniejszym punktem obrazu jest ciało Jezusa oraz białe płótno, w które próbują je owinąć postaci zgromadzone wokół krzyża. Przedstawienie z 1618 roku wzorowane jest na obrazie z katedralnego ołtarza w Antwerpii. I tu postacie skupione są wokół ciała Chrystusa, choć ich liczba została ograniczona. Ciało zdjętego z krzyża Jezusa wydaje się bardziej sztywne, niż na poprzednim obrazie.

Peter Paul Rubens, Zdjęcie z krzyża, 1614 Domena publiczna

Warto wspomnieć, że do 1973 roku obraz ołtarzowy Petera Paula Rubensa ''Zdjęcie z krzyża'', datowany na lata 1615-1617, znajdował się w katedrze św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu. Zakupił go i sprowadził do Kalisza sekretarz Zygmunta III Wazy. W 1973 roku w katedrze wybuchł nocny pożar i przyjęto wówczas, że obraz spłonął. Niewykluczone jednak, że pożar został wzniecony, by zatrzeć ślady kradzieży. Obecnie zastępuje go kopia wykonana przez Bronisława Owczarka.

Zobacz też: Vincent van Gogh: obrazy, które przyniosły mu sławę